Wychowanie jest sztuką, z czego nie zawsze rodzice dość jasno zdają sobie sprawę. Dopiero kiedy wystąpią trudności – dziecko zachowuje się nie tak, jak oczekujemy, zastanawiamy się, dlaczego ono postępuje nie tak jak pragniemy.
Rodzina wychowuje dziecko w sposób naturalny, przez stopniowe wdrażanie do ludzkich form zachowania się: uczy niemowlę sygnalizowania potrzeb, sztuki chodzenia, mówienia, przyjmowania pokarmów w określony sposób, uczy kontaktowania się z innymi, kochania osób bliskich, życzliwości dla obcych.
Do prawidłowego przebiegu tych procesów niezbędna jest odpowiednia organizacja życia rodzinnego oraz klimat wzajemnej miłości i przywiązania. Jeżeli rodzice akceptują siebie i swoje dzieci tworzy się ciepła, intymna atmosfera, w której wzrastają one bez skrzywień i wypaczeń.
W takich warunkach niepotrzebne są kary, gdyż doświadczenia i zachowania odbiegające od przyjętych, zwyczajowych norm współżycia z życzliwością i cierpliwością są korygowane. Dziecko poprzez naśladowanie rodziców, opiekunów i innych osób bliskich przyswaja w sposób praktyczny formy grzecznościowe, właściwy stosunek do ludzi i otoczenia, opanowuje normy moralne.
Jeśli rodzina funkcjonuje prawidłowo pod każdym względem to może prawidłowo wychować dziecko bez kar, a także bez nagród w postaci świadczeń na jego rzecz za poprawne wypełnianie powinności.
Kary i nagrody nie są najważniejszą metodą oddziaływania na dziecko.
Jeśli coś się nie uda w wychowaniu, jeżeli zostanie ono zakłócone przez popełnione błędy wychowawcze, wówczas powstaje potrzeba stosowania środków zaradczych w postaci nagradzania ni karania. W tym zakresie rodzice i opiekunowie często popełniają nieuświadamiane pomyłki i poważne błędy.
Nagradzanie i karanie powinno być uzależnione od całokształtu życia rodzinnego i oddziaływań stosowanych wobec dzieci, czyli od systemu wychowania. Rodzice, opiekunowie na ogół zastanawiają się nad tym, jak ograniczyć swobody dziecka, jak zmusić je do posłuszeństwa, do uczenia się, jak karać za przewinienia, chociaż zdarza się często, że stosują kary bez żadnego zastanowienia się, w zależności od humoru.
Sprawianie dziecku przyjemności – nagroda- towarzyszy zwykle uroczystościom rodzinnym, świętom, imieninom czy urodzinom. Prezent raduje dziecko ze względu na swoją przydatność, ale jest równocześnie dowodem na to, że rodzice kochają, pamiętają o jego upodobaniach, chcą mu sprawić radość.
Otrzymywanie upominków nie jest równoznaczne z nagrodą. Nagrodę otrzymuje się za coś konkretnego, za dodatkowy trud, za wysiłek nie związany z wypełnianiem codziennych obowiązków.
Nagroda ma być bodźcem wzmacniającym postępowanie pozytywne, zachęcającym do solidnej pracy lub nauki, do zachowań znajdujących wysokie uznanie w rodzinie i w innych grupach społecznych.
Nagroda - wyróżnienie spełnia następujące funkcje:
• umacnia w dziecku wiarę we własne siły i wartości,
• realizuje potrzebę uznania i sukcesu,
• zachęca do podejmowania coraz trudniejszych zadań,
• dostarcza dodatnich uczuć i radości oraz jest przyczyną dobrego samopoczucia,
• wzmacnia więzi uczuciowe z osobami nagradzającymi,
• działa dodatnio na tych, którzy są świadkami nagradzania.
Nagradzając pochwałą nawet niewielkie postępy dziecka, zachęcamy je do dalszych prób. Dziecko rozsądnie nagradzane próbuje własnych sił w pracy coraz trudniejszej i coraz bardziej odpowiedzialnej, a na tym polega istota prawidłowego wychowania - dorasta do coraz bardziej skomplikowanych zadań i staje się odpowiedzialne za to co robi.
Nagradzać należy tylko dziecko, które na to rzeczywiście zasłużyło. Nie powinno nagradzać się dzieci za otrzymywanie dobrych ocen, bo wówczas większość dzieci uczy się nie po to, aby zaspakajać własną ciekawość, dla siebie, ale dla oceny, potem wiedzę zapomina – ocenę wystawiono i nagrodę dziecko otrzymało.
Nagroda wzmacnia reakcje, za które została przyznana, dlatego należy dostrzegać i rozumieć wysiłek wkładany w wykonywanie podejmowanych czynności.
Wzmacnianie nagrodą pozytywnej motywacji do działania wymaga ciągłego zastanawiania się nad tym, dlaczego dziecko zachowuje się tak, a nie inaczej. Brak nagród może być równie groźny jak ich nadmiar. Dzieci należy przygotować do tego, że nie każdy ich wysiłek zostanie dostrzeżony i nagrodzony.
Warunkiem skutecznego nagradzania jest dobra znajomość dziecka. Poznać dziecko tzn. je zrozumieć, patrzeć na konfliktowe, sporne sprawy również jego oczami, znać jego pragnienia. Nagroda powinna sprawić dziecku odczuwalną przez niego radość. Należy stosować różne nagrody, by nie nastąpiło osłabienie siły ich oddziaływania, a więc zmniejszanie się ich wartości.
Rodzaje stosowanych nagród:
• nagradzanie pochwałą i uznaniem – najczęściej stosowane, werbalna aprobata postępowania dziecka, podziw, że potrafiło wykonać zadanie w sposób wyjątkowo udany, uśmiech i radość czy przytulenie, jeśli dziecko lgnie do rodziców i sprawia mu to przyjemność. Uznanie i pochwała powinny być proporcjonalne do włożonego wysiłku i chęci, aby na nie zasłużyć. Wartość pochwały zależy od tego, kto jej udziela i w jakich okolicznościach (tym większa im większy w oczach dziecka autorytet osoby, która pochwaliła),
• nagradzanie przez sprawianie przyjemności dziecku – może to być wspólny spacer z rodzicami, wyjście do kina, wyrażanie zgody na spotkanie z kolegami, wyjazd na wycieczkę, wspólna gra, itp.,
• darzenie zaufaniem – jest bardzo pożądane przez dzieci, ma wysokie walory wychowawcze. Odebranie zaufania jest poważną karą. Dziecko, które wie, że rodzice mu ufają, ma dobre samopoczucie, odczuwa swoją wartość, ma przedsmak upragnionej samodzielności i dorosłości; zaufanie polega również na zmniejszaniu kontroli nad wszystkim co dziecko robi, czym się zajmuje i z kim się bawi, itp.,
• wspólne atrakcyjne spędzanie wolnego czasu, np. wycieczki; sposób jest bardzo dobry lecz kosztowny i wymaga dużo wolnego czasu,
• nagrody rzeczowe – chętnie i z wdzięcznością przyjmowane przez dzieci, zwłaszcza przez te, których rodziców nie na wszystko stać; nagroda rzeczowa to prezent za konkretną działalność lub określone postępowanie, dar zasłużony, a jego posiadanie kojarzy się z tym, za co był otrzymany (zabawka, gra, maskotka, płyta, książka, sprzęt sportowy, itp.),
• pieniądze – kieszonkowe lub do skarbonki, którymi dziecko może samodzielnie dysponować za zgodą rodziców.
Źródło: http://www.chomikuj.pl/
